Τα βυζαντινά χωριά της Χαλκιδικής

 Σήμερα υπάρχουν στη Χαλκιδική περίπου 78 χωριά και πολλοί μικροί οικισμοί, ωστόσο αρκετούς αιώνες πριν, στο τέλος της βυζαντινής μέχρι και την αρχή της οθωμανικής περιόδου πολλά μικρά χωριά ήταν διασκορπισμένα σε όλη την χερσόνησο. Ας γνωρίσουμε ορισμένα από αυτά και τις παλαιότερες γραπτές αναφορές σε αυτά.
Αβραμίτες: Κοντά στον Άγιο Παύλο, από το 1300 κατοίκηση μέχρι τον 16ο αιώνα

Ακρωτήρι: Κοντά στον Μελισσουργό, στη Βόλβη

Άγναντος: Μικρός οικισμός πιθανόν στην ευρύτερη περιοχή του Στανού, κατοικήθηκε μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα.
Αντιγόνεια: Κοντά στον Άγιο Παύλο, κατοικούνταν μέχρι τις αρχές του 15ου αιώνα.
Αρσενίτσα: Βόρεια της Ιερισσού, κατοικήθηκε μέχρι την ύστερη οθωμανική περίοδο.

Αποστολίτες : Στο Κάτω Σχολάρι 

Αγία Μαρίνα: Στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα
Άγιος Ηλίας : Στη Λακκιά
Αγία Ευφημία : Στα Βασιλικά
Άγιος Σώζων ή Άγιος Δημήτριος: Στην ευρύτερη περιοχή της Ορμύλιας, κατοίκηση μέχρι τον 17ο αιώνα.
Πράβητα: Στην περιοχή Βραστών, κατοίκηση μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.
Δαδικός: Κοντά στη Γαλάτιστα, κατοίκηση μέχρι της επανάσταση του 1821
Γαβρίανη: Νότια του Γαλαρινού, κατοίκηση μέχρι τον 18ο αιώνα.
Γράδιστα : Στην περιοχή της Στρατονίκης
Γαημέρι : Στο χωριό Ζωγράφου
Κατάκαλη : Στο σημερινό Διονυσίου
Κρανέα : Στην ευρύτερη περιοχή του Πρινοχωρίου
Ελαδιάβα : Στα Νέα Ρόδα κατοίκηση, έως το 1700
Κάμενα : Χωριό στο Γομάτι
Κραβατά : Στην περιοχή της Ολύνθου
Κασαλούπων : Στην περιοχή των Σιδηροκαυσίων
Ιεράκιον : Χωριό στη Σιθωνία
Λιβάδι : Στα Σιδηροκαύσια
Μαρούδα ή Καρβιά: Νέα Σύλατα.
Κουμουτζούλου ή Νεοχώρι: Δυτικά της Νέας Γωνιάς.
Λιάσκοβη: Βόρεια των Σανών, κατοίκηση μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα.
Καλύβια: Στην Ορμύλια, κατοίκηση μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα.
Πλαγηνά : Στην Καλαμαριά
Ποταμός : Στην Ορμύλια
Μαριανά: Βόρεια της Ολύνθου, κατοίκηση μέχρι τον 19ο αιώνα.
Σερβένιτζος: Στην ευρύτερη περιοχή της Καλαμαριάς, κατοίκηση μέχρι τον 16ο αιώνα.
Σιγίλου: Στην περιοχή της Νέας Τενέδου, κατοίκηση μέχρι τον 16ο αιώνα.
Τρία Πηγάδια: Στην ευρύτερη περιοχή του Βάβδου, κατοίκηση μέχρι τον 17ο αιώνα
Βατόνια: Στο Παλαιόκαστρο, κατοίκηση μέχρις τις αρχές του 16ου αιώνα.
Βορβός: Περιοχή Νέων Φλογητών, κατοίκηση μέχρι 17ο αιώνα.
Ροπαλαία : Στα Βασιλικά
Μυστάκονες: Περιοχή Ν.Τενέδου, κατοίκηση μέχρι 15ο αιώνα.
Αγία Μαρία: Στη Νέα Γωνιά, κατοίκηση μέχρι 16ο αιώνα.

Εξαφανισμένα χωριά της Κασσάνδρας

Στο βόρειο τμήμα, Άγιος Δημήτριος (1082), Ιατρού, Καμάρων, Βρυζά, Βουρκάνων (1056), Σκορδίχη (1407).
Στο κέντρο και νοτιότερα, Μαρίσκιν (1321), Άγιος Παύλος, Αγία Άννα, Πλασταρά, Αγία Τριάς, Κινστέριον, Άφετος (1319), Σκελοχώριον, Λεύκη, Πτελέα (941), Προσαλεντικών ή Οψίζονος, Αλωπεκοχώριον, Μυριάνδριον (1421), Χορτοκόπιον. 
Στη Σιθωνία και την Κασσάνδρα κατά τον 16ο αιώνα δεν αναφέρονται οργανωμένοι μεγάλοι οικισμοί, πιθανόν οι συγκεκριμένες χερσόνησοι χρησιμοποιούνταν ως χειμαδιά κοπαδιών.